W polskim systemie prawnym najczęściej spotykanym ustrojem majątkowym małżeńskim jest wspólność ustawowa. Oznacza to, że od chwili zawarcia związku małżeńskiego małżonkowie tworzą wspólny majątek, którym zarządzają razem. Jednak nie każde małżeństwo chce lub powinno podążać tą drogą. W wielu przypadkach bardziej sprawiedliwym i praktycznym rozwiązaniem może być rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.
To ustrój coraz częściej wybierany przez pary, które chcą zachować niezależność finansową w trakcie trwania małżeństwa, a jednocześnie zapewnić sobie sprawiedliwe rozliczenie majątku w razie jego ustania. W tym artykule przybliżymy, czym dokładnie jest to rozwiązanie, jak można je ustanowić oraz kiedy i jak można domagać się wyrównania dorobków po rozwodzie lub w innych sytuacjach.
Czym jest rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków?
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków to jeden z możliwych ustrojów majątkowych, który małżonkowie mogą ustanowić poprzez umowę majątkową (tzw. intercyzę). W odróżnieniu od zwykłej rozdzielności majątkowej, w tym modelu zakłada się, że po ustaniu małżeństwa majątek każdego z małżonków zostanie porównany, a ten, który zgromadził mniejszy dorobek, może domagać się jego wyrównania.
To rozwiązanie ma na celu ochronę interesów strony, która np. przez wiele lat zajmowała się domem i dziećmi, a przez to nie miała możliwości rozwijania kariery zawodowej czy generowania dochodów.
Jak można ustanowić rozdzielność z wyrównaniem dorobków?
Aby wprowadzić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków, małżonkowie muszą zawrzeć umowę majątkową w formie aktu notarialnego. Można to zrobić zarówno przed zawarciem małżeństwa (wtedy umowa zaczyna obowiązywać od momentu ślubu), jak i w trakcie jego trwania. Wymaga to wizyty u notariusza, który sporządzi odpowiedni dokument i wyjaśni skutki prawne.
Warto zaznaczyć, że taka umowa może zostać zmieniona w dowolnym momencie – pod warunkiem, że obie strony wyrażą na to zgodę. Zatem jeśli małżonkowie chcą powrócić do wspólności ustawowej lub przejść na klasyczną rozdzielność majątkową, mogą to zrobić, podpisując kolejną umowę.
W treści umowy można również zawrzeć dodatkowe ustalenia – np. doprecyzować, co wchodzi w skład dorobku, czy wyłączyć określone składniki z wyrównania. Tego rodzaju zapisy pozwalają lepiej dopasować ustrój do indywidualnej sytuacji małżonków.
Kiedy można domagać się wyrównania dorobków?
Do wyrównania dorobków dochodzi dopiero po ustaniu ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. Może się to wydarzyć w kilku przypadkach:
Rozwód lub unieważnienie małżeństwa
Najczęstsza sytuacja to rozwód. Po rozwiązaniu małżeństwa każda ze stron może wystąpić z żądaniem wyrównania dorobków po rozwodzie. W tym momencie dochodzi do analizy, jaki majątek zgromadził każdy z małżonków i czy zachodzi potrzeba dokonania dopłaty.
Śmierć jednego z małżonków
W przypadku śmierci jednego z małżonków, wyrównanie dorobków może być dochodzone przez spadkobierców. Ma to wpływ na masę spadkową i często prowadzi do skomplikowanych postępowań spadkowych.
Rozwiązanie ustroju przez sąd
W szczególnych przypadkach (np. rażące zaniedbania majątkowe, uzależnienie, ryzyko zadłużania wspólnego majątku) możliwe jest sądowe ustanowienie rozdzielności z wyrównaniem dorobków na wniosek jednego z małżonków. Sąd rozpatruje wtedy przesłanki i decyduje, czy takie rozwiązanie leży w interesie wnioskodawcy.
Jak oblicza się dorobek każdego z małżonków?
Dorobek to majątek zgromadzony przez każdego z małżonków w czasie trwania małżeństwa. W praktyce oznacza to wszystko, co dana osoba uzyskała dzięki swojej pracy, działalności gospodarczej, inwestycjom itp. W skład dorobku nie wchodzą jednak pewne elementy.
Co wchodzi w skład dorobku?
- wynagrodzenie za pracę lub inne dochody z działalności zarobkowej,
- dochody z majątku osobistego (np. z wynajmu mieszkania odziedziczonego przed ślubem),
- środki z lokat, inwestycji, oszczędności powstałe po ślubie.
Co się nie wlicza?
- majątek osobisty nabyty przed ślubem,
- darowizny i spadki (chyba że z zastrzeżeniem wspólności),
- przedmioty służące wyłącznie do osobistego użytku (np. biżuteria, sprzęt rehabilitacyjny).
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków a długi
To jeden z istotniejszych aspektów tego ustroju. W czasie trwania rozdzielności majątkowej każdy z małżonków odpowiada osobno za swoje zobowiązania. Oznacza to, że jeśli jeden z nich zaciągnie dług, wierzyciel nie może dochodzić roszczeń z majątku drugiego małżonka – co stanowi dużą zaletę.
Jednak po rozwodzie lub śmierci, gdy dochodzi do podziału majątku z wyrównaniem dorobków, sytuacja może się skomplikować, zwłaszcza jeśli jedna strona zgromadziła majątek, ale też zadłużyła się. Dlatego warto dokumentować swoje finanse.
Kiedy warto rozważyć rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków?
To rozwiązanie polecane jest szczególnie:
- parom, w których jedna strona prowadzi ryzykowną działalność gospodarczą,
- osobom wchodzącym w związek z dużą różnicą majątkową lub dochodową,
- małżonkom ceniącym niezależność, ale chcącym zabezpieczyć siebie lub dzieci na przyszłość,
- rodzinom patchworkowym, w których istnieje potrzeba oddzielenia majątków i spadków.
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków pozwala zachować autonomię finansową, a jednocześnie daje poczucie sprawiedliwości i bezpieczeństwa na wypadek rozwodu czy śmierci współmałżonka. Jej wdrożenie wymaga jednak przemyślanej decyzji, przejrzystości finansowej i zaufania między małżonkami.
Jestem absolwentką Wydziału Prawa i Administracji na Uniwersytecie Warszawskim oraz członkiem Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie. Posiadam ponad 10 letnie doświadczenie w branży prawniczej. Specjalizuje się w prowadzeniu spraw z zakresu prawa karnego oraz prawa cywilnego ze szczególnym uwzględnieniem prawa rodzinnego. Zajmuje się kompleksową obsługą zarówno osób indywidualnych, jak i firm.
